• Uncategorised

Kontakt

Towarzystwo Przyjaciół Czechowic-Dziedzic

ul. Niepodległości 42
43-502 Czechowice-Dziedzice
woj. śląskie

Telefon: (032) 215-32-85

Przewodniczący Andrzej Roehrich - +48 501 720 272

Utworzenie Izby Regionalnej i jej rola w edukacji regionalnej.

Izba Regionalna została oficjalnie otwarta 11 września 1980 roku w czasie obchodów Dni Czechowic - Dziedzic. Jej powstanie poprzedziły jednak wieloletnie wysiłki, najpierw członków Koła Historycznego, później członków Koła Przyjaciół Czechowic - Dziedzic, zmierzające do powstania miejskiego muzeum. Tą grupę ludzi łączyła szczególnego rodzaju aktywność połączona ideą ochrony zabytków, badania przeszłości, popularyzacji wiedzy o regionie – „małej, bliskiej sercu Ojczyźnie”. To między innymi ich dotyczą słowa prof. Jana Szczepańskiego: „Korzeniami wrośliśmy w tę ziemię, korzeniami tradycji i kultury, umiłowania jej historii, jej pięknych krajobrazów, bogactwa folkloru - pieśni, legend, obrzędu i obyczaju. A przede wszystkim kultem dla języka polskiego i polskiej książki”. Odkrywanie, poznanie przeszłości było pierwszym krokiem do zorganizowania miejskiego muzeum.

16 marca 1970 roku komisja historyczna Frontu Jedności Narodu pod przewodnictwem Stanisława Niemczyka (działacz Koła Przyjaciół Czechowic-Dziedzic) podjęła uchwałę o utworzeniu miejskiego muzeum w odbudowywanym Domu Robotniczym. Muzeum miało otrzymać całe drugie piętro w odbudowanym gmachu. Wykonaniem uchwały kierował Stanisław Niemczyk. Rozpoczęto wówczas wielką akcję gromadzenia pamiątek  historycznych. Wykorzystano alert Związku Harcerstwa Polskiego, który rzucił hasło zbierania przez młodzież pamiątek z przeszłości. Zbiórkę prowadziły wszystkie drużyny harcerskie w mieście. Szczególnie dużo eksponatów zebrały drużyny harcerskie działające w Liceum Ogólnokształcącym im. M. Skłodowskiej - Curie, w Technikum Hutniczym i w Szkole Podstawowej nr 2 w Czechowicach - Dziedzicach. Całość zbiorów oddano pod opiekę Stanisława Niemczyka. Przez kilka kolejnych lat Stanisław Niemczyk gromadził pamiątki poświęcając temu cały swój wolny czas po pracy zawodowej. Zebrał ich około trzy tysiące. Poważnym sukcesem było pozyskanie zbiorów dokumentów, druków i książek znanych regionalistów takich jak: Leopold Piesko, Emil Jurczyk, Emil Kieloch. Zaczęły napływać pamiątki od prywatnych ofiarodawców. Zbiory te, w latach 1976-1977, stały się podstawą zorganizowania kilku ciekawych wystaw. Później pozostały w rozproszeniu, Źle zabezpieczone.

Od 1975 roku dyrektor Szkoły Podstawowej nr 1 w Czechowicach – Dziedzicach Władysław Pająk, przy pomocy młodzieży szkolnej, rozpoczął zbieranie eksponatów etnograficznych, starych narzędzi, dokumentów z myślą o utworzeniu szkolnej Izby Regionalnej. W tym przedsięwzięciu wspomagał go znany regionalista Antoni Moś. Zachęcona do poszukiwań młodzież – penetrowała strychy, piwnice, komórki, szopy i inne pomieszczenia. Niestety i tym razem bogate efekty pracy zbieraczy trafiły na strych. Plany umieszczenia zbiorów w odbudowanym Domu Robotniczym stały się nierealne. Przeznaczone na muzeum pomieszczenia, po przeprowadzonej w 1975 roku reformie administracyjnej, zajął Komitet Miejski Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej. W tej sytuacji powstał projekt umieszczenia zbiorów w starym Zamku Wilczków. Niestety, mogło to nastąpić dopiero za kilka lat, ponieważ trwały tam prace wykopaliskowe (15 lipca 1976 - 27 sierpnia 1977) prowadzone przez studentów Wydziału Budownictwa Politechniki Śląskiej w Gliwicach pod kierunkiem archeologa Jacka Pierzaka przy współpracy Jacka Winnickiego i Jacka Owczarka. Ekspertyza inżyniera Schindlera z Warszawy wykazała, że zamek nadaje się do renowacji, ale planowane prace miały trwać dłuższy czas. Tymczasem zbiory wymagały natychmiastowego zabezpieczenia. Sytuację uratował dyrektor Szkoły Podstawowej nr 1 Władysław Pająk. Na grudniowej sesji rady narodowej w 1978 roku doszło do rozmowy między Władysławem Pająkiem, inspektorem oświaty Zbigniewem Zborkiem i Franciszkiem Kominkiem - przewodniczącym Komitetu Osiedlowego nr 7 działającego na obszarze najstarszej części miasta. To wtedy pojawiła się myśl ,aby przeznaczyć jedną  salę w budynku starej szkoły na Izbę Regionalną. Miały tam się znaleźć zbiory zebrane przez uczniów Szkoły Podstawowej nr 1 oraz zbiory pozostające pod opieką Stanisława Niemczyka, a przechowywane w Liceum Ogólnokształcącym i w Domu Kultury Walcowni „Dziedzice”. W lokalnym środowisku myśl stworzenia placówki, która miała chronić pamiątki przeszłości była akceptowana. W połowie 1978 roku Komitet Osiedlowy nr 7 zorganizował zebranie mieszkańców w siedzibie „Klubu Rolnika” w Agronomówce. Wystąpił na nim Antoni Moś i przedstawił zebranym temat „Historia Czechowic – prawda i legenda”. Opowiadane przez Antoniego Mosia fakty z przeszłości Czechowic - Dziedzic wzbudziły duże zainteresowanie zabranych. Dlatego, gdy 29 grudnia 1978 roku na podobnym zebraniu dyrektor szkoły Władysław Pająk przedstawił pomysł stworzenia w szkole Izby Regionalnej, został on natychmiast zaaprobowany. Wielu zebranych zgłosiło chęć uczestniczenia w pracach przy tworzeniu placówki. Byli to: Władysław Pająk, Antoni Moś, Alojzy Kominek, Antoni Szczotka, Jan Berger, Bolesław Chrobak, Franciszek Kominek. Później przy porządkowaniu i katalogowaniu zbiorów pracowała Barbara Pająk i Janina Walenta. Miejscowe Koło Gospodyń Wiejskich i Kółko Rolnicze również wyraziło chęć pomocy. W ten oto sposób zaczęła się wielomiesięczna praca przy tworzeniu Izby Regionalnej. O inicjatywie utworzenia Izby Regionalnej organizatorzy powiadomili Radę Narodową i Urząd Miasta i Gminy w Czechowicach - Dziedzicach. Dyrektor szkoły Władysław Pająk na potrzeby Izby Regionalnej przeznaczył duże pomieszczenie na I piętrze w budynku starej szkoły. Mieściła się tam kiedyś kuchnia szkolna. Salę trzeba było wyremontować i wymalować, do czego przystąpiono od razu. 31 stycznia 1979 roku zorganizowano kolejną zbiórkę eksponatów dla przyszłej Izby Regionalnej. Stanisław Niemczyk z wielką radością przyjął fakt tworzenia Izby Regionalnej i wyraził zgodę na przeniesienie do niej zbiorów znajdujących się w Liceum Ogólnokształcącym i w Domu Kultury Walcowni „Dziedzice”. 8 lutego 1979 roku organizatorzy zwrócili się do Bernadety Turno, dyrektor Muzeum Okręgowego w Bielsku - Białej o pomoc merytoryczną i instruktażową. W imieniu Muzeum zgodę na tę formę pomocy przekazał Stanisław Then. 19 lutego 1979 roku Władysław Pająk i Antoni Moś udali się do I sekretarza Miejsko - Gminnego Komitetu Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej Zenona Wieji w celu uzyskania zgody na utworzenie Izby Regionalnej. Zgodę taką otrzymali, a także zapewnienie, że wszystkie eksponaty znajdujące się w Liceum Ogólnokształcącym i w Domu Kultury Walcowni „Dziedzice” do tworzonej Izby zostaną przekazane. Rozpoczęto kompletowanie niezbędnego wyposażenia dla Izby. Antoni Moś i Franciszek Kominek udali się do Dyrekcji Fabryki Samochodów Małolitrażowych Zakład nr 8 w Czechowicach - Dziedzicach z prośbą o wykonanie gablot i regałów. Dyrekcja zakładu w osobach Edwarda Szołdry i Eugeniusza Danelczyka zapewniła, że po dostarczeniu odpowiedniego pisma oraz niezbędnych rysunków regały i gabloty zostaną wykonane. Rysunki wykonał Jan Berger. Dyrektorzy innych zakładów również nie odmówili pomocy. Dyrektor Ośrodka Badawczo - Rozwojowego Sprzętu Elektrotechnicznego „ELGOS” Stanisław Biernat zgodził się na udostępnienie samochodu firmy do przewozu eksponatów. Po rozmowach z dyrektorem Południowych Zakładów Przemysłu Elektrotechnicznego „POLAM - KONTAKT” Eugeniuszem Wójcikiewiczem, zakład przekazał na wyposażenie Izby podstawy pod eksponaty i dwa żyrandole 10 - ramienne do oświetlenia sali. Walcownia Metali „Dziedzice” przekazała szafy na eksponaty. Dużą zabytkową szafę przekazało do Izby miejscowe Koło Gospodyń Wiejskich. W tym okresie organizatorom Izby dużą pomocą służyła Barbara Fiołek, kierowniczka Wydziału Kultury i Sportu Urzędu Miasta i Gminy.

26 kwietnia 1979 roku przewieziono do Izby Regionalnej eksponaty przechowywane w Liceum Ogólnokształcącym i w Domu Kultury Walcowni „Dziedzice”. W tej operacji brał udział Antoni Moś, Jan Berger, Franciszek Kominek. Przy przekazywaniu eksponatów obecny był Stanisław Niemczyk. Był on już wtedy osobą bardzo słabo widzącą, dlatego pytał o wygląd każdej rzeczy wyciąganej z szaf i pakowanej. Doskonale pamiętał co to jest i czemu to służyło. I to właśnie on stwierdził z wielką przykrością, że wiele pamiątek zniknęło. Przewiezione rzeczy złożono na podłodze w sali przeznaczonej na Izbę. Część dokumentów znajdowała się w pudłach, większość z nich była jednak spakowana w paczki owinięte sznurkiem. Eksponaty etnograficzne i techniczne były złożone razem z dokumentami. 9 sierpnia 1979 roku Stanisław Then z Muzeum Okręgowego w Bielsku - Białej na miejscu przeprowadził pierwszy instruktaż opracowania zbiorów. W instruktażu uczestniczył Antoni Moś i Barbara Pająk, nauczycielka historii w Szkole Podstawowej nr 3 w Czechowicach - Dziedzicach. Rozpoczęli oni wielomiesięczną wręcz mrówczą pracę polegającą na skatalogowaniu, opisaniu i zabezpieczeniu każdego eksponatu. We wrześniu do pracy tej włączyła się Janina Walenta, emerytowana dyrektorka Liceum Ogólnokształcącego im. M. Skłodowskiej - Curie. Duża ilość przywiezionych eksponatów spowodowała, że trzeba było pomyśleć o dodatkowych pomieszczeniach, gdzie można by było zmagazynować tę ich część na razie nie przeznaczoną do ekspozycji. Dyrektor szkoły Władysław Pająk zgodził się, aby do tego celu wykorzystać część dużej szatni mieszczącej się na I piętrze w budynku starej szkoły. Popołudniami i wieczorami Władysław Pająk, Antoni Szczotka, Jan Berger, Bolesław Chrobak, Franciszek Kominek wykonali ścianę działową, odgradzając część szatni, uzyskując potrzebny magazyn. Do wykonania ściany działowej wykorzystali materiały, które pozostały po rozbiórce sceny w jednej z sal szkolnych. Dodatkowo, w magazynie zbudowali regały sięgające pod sam sufit, aby można było umieścić na nich eksponaty. Duże eksponaty nie przeznaczone do ekspozycji umieszczono na strychu szkoły. Ta część strychu została ogrodzona siatką. 14 listopada 1979 roku Izbę odwiedził wojewódzki konserwator zabytków
mgr Kudła, który nie ukrywał zdziwienia, że dzięki pracy społecznej, w tak krótkim czasie, tak dużo udało się osiągnąć. Od stycznia do lipca 1980 roku udało się dokonać ostatecznej inwentaryzacji zbiorów. W tym czasie stale korzystano z fachowej opieki Stanisława Thena, pracownika Muzeum Okręgowego w Bielsku - Białej. 21 sierpnia 1980 roku oględzin zbiorów dokonała ekipa Muzeum Śląskiego z Bytomia w składzie: Helena Malinowska - Łazarczyk, Alicja Baraniak, Izabela Wójcik. 2 września 1980 roku przedstawiciele Muzeum Śląskiego na podstawie protokołu zdawczo - odbiorczego przekazali do Izby na czas do 20 lutego 1981 roku 2 gabloty z 14 eksponatami archeologicznymi pochodzącymi z czechowickiego Starego Zamku. Równocześnie dokonano weryfikacji i oceny niektórych przedmiotów ze zbiorów Izby. Należy podkreślić ogromną życzliwość pracowników bytomskiego muzeum. 9 września 1980 roku pracownicy Muzeum Okręgowego w Bielsku - Białej: Stanisław Then, Jacek Konior, Kazimierz Kąska - kierownik działu etnografii, pomogli przygotować Izbę do otwarcia. Minęło ponad półtorej roku kiedy grupa zapaleńców, przyjaciół miasta, postawiła sobie za cel stworzenie Izby Regionalnej. Mimo wielu trudności,
które musieli pokonać, cel osiągnęli. Ich wkład pracy był ogromny, a wszystkie czynności wykonywali społecznie, w czasie wolnym od pracy zawodowej.

 
izba01.jpg

11 września 1980 roku dokonano otwarcia Izby Regionalnej. Na uroczystości obecni byli: przedstawiciele władz miasta, Wojewódzkiego Wydziału Kultury, muzeum bytomskiego, bielskiego, pszczyńskiego, delegacje zakładów przemysłowych, przedstawiciele władz oświatowych i szkół oraz organizatorzy Izby Regionalnej. Goście zwiedzili pierwszą ekspozycję urządzoną w pomieszczeniu Izby Regionalnej. W pięknym wystroju plastycznym wystawiono: dawne narzędzia drewniane, metalowe przedmioty użytkowe, stroje regionalne, ceramikę pochodzącą z wykopalisk w Zamku Wilczków, porcelanę stołową z XIX wieku, najstarsze, zachowane zabytki pisane, fotografie, pamiątki z II wojny światowej i okupacji. W dniu otwarcia wystawę zwiedziło 65 osób.
izba02.jpg

 

W szerszym kręgu spopularyzował Izbę artykuł Sylwii Plucińskiej zamieszczony w gazecie „Echo” nr 38 z 17-23 września 1980 roku oraz audycja TV Katowice z cyklu „Obiektyw” emitowana w programie I 24 września 1980 roku. 23 października 1981 roku w „Dzienniku Ludowym” nr 240, piśmie Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego wydanym w Warszawie, ukazała się notatka o powstaniu Izby Regionalnej. Kolejny artykuł Sylwii Plucińskiej pt. „Izba Regionalna zaprasza” zachęcający do odwiedzin tej pierwszej placówki muzealnej w Czechowicach - Dziedzicach ukazał się w tygodniku lokalnym „Echo” nr 3 z 17-23 marca 1982 roku. Pierwszym kustoszem Izby Regionalnej został Antoni Moś. On to rozpoczął akcję propagandową w szkołach, której celem było włączenie zajęć historycznych w Izbie do programu nauczania. W czerwcu 1983 roku Izba Regionalna została zamknięta z powodu remontu budynku. Zbiory Izby udostępniono ponownie do zwiedzania jesienią 1984 roku, ale już w innej części budynku szkolnego. Zbiory zostały przeniesione z pomieszczenia na piętrze do sali na parterze szkoły. Okna sali zostały od zewnątrz zabezpieczone ozdobnymi kratami. W tym też roku ze względu na pogarszający się wzrok z funkcji kustosza zrezygnował Antoni Moś. Opiekę nad Izbą przejął Władysław Pająk. Złudną okazała się nadzieja, aby zbiory Izby znalazły miejsce w odbudowanym i zaadaptowanym na centrum kultury Zamku Wilczków (prace archeologiczne i nad dokumentacją były daleko posunięte). 27 stycznia 1987 roku o godz. 2315 w zamku wybuchł pożar (prawdopodobnie podpalenie). Wkrótce na teren pogorzeliska wjechały spychacze i tylko interwencja członków Towarzystwa Przyjaciół Czechowic - Dziedzic nie dopuściła do zrównania go z ziemią.

Izba Regionalna w budynku Szkoły Podstawowej nr 1 mieściła się do 1990 roku. Wtedy to ówczesny przewodniczący Towarzystwa Przyjaciół Czechowic-Dziedzic Henryk Szopa zaproponował przeniesienie jej do pomieszczeń na drugim piętrze Miejskiego Domu Kultury zajmowanych kiedyś przez PZPR.
izba03.jpg

2 maja 1990 roku nastąpiło otwarcie Izby Regionalnej w nowej siedzibie pod nazwą Sali Historycznej (nazwa została wprowadzona bez podstaw prawnych). Izba Regionalna otrzymała małe pomieszczenie na archiwum i biuro oraz 2/3 dużej sali ekspozycyjnej. Pozostałą część tej sali zajął chór „Moniuszko”. Nowym kustoszem została Stanisława Walecka - Wąs. W 1991 roku kustoszem zostaje Erwin Woźniak, a placówka wraca do swej pierwotnej nazwy - Izba Regionalna. W nowej siedzibie Izby wymieniono szafy i część sprzętu, które zakupił Miejski Dom Kultury i Towarzystwo Przyjaciół Czechowic-Dziedzic. Prawie dwukrotnie powiększyły się zbiory, a przed zniszczeniem uratowano cenne dokumenty i zabytki kultury materialnej.

Zbiory dokumentów powiększyły się o 810 teczek, zabytków technicznych, etnograficznych o 54, a książek o regionie o 576 woluminów. Zgromadzono unikalne eksponaty, których nie posiadają państwowe muzea, np. Muzeum Śląskie w Katowicach. Obecnie w Izbie Regionalnej znajduje się 2550 teczek dokumentów i fotografii, 1150 książek o naszym regionie, 275 eksponatów kultury technicznej oraz 126 muzealiów etnograficznych. Co roku Izbę zwiedza ponad 1200 osób, a od początku jej istnienia odwiedziło ją ponad 50 tysięcy osób.
izba04.jpg
izba05.jpg

Bogactwo zgromadzonych eksponatów, ciasnota lokalowa i tradycyjna infrastruktura sprawiają, że aktualnie Izba Regionalna stała się ekspozycją magazynową, co niestety utrudnia realizowanie w pełni zadań dydaktyczno – wychowawczych tej miejskiej placówki kultury.

Izba Regionalna spełnia dwa podstawowe zadania. Pierwszym z nich jest zbieranie i zabezpieczenie zabytków, a drugim ich udostępnianie, wykorzystywanie w pracy dydaktycznej i wychowawczej. Izba jest nie tylko swego rodzaju przechowalnią pamięci (historii) w formie zmaterializowanej, ale również miejscem uczącym patriotyzmu, wiążącym uczuciowo z dziejami regionu, z przeszłością i tradycją własnej miejscowości. Bezpośredni kontakt uczniów z zabytkami historycznymi ma duży wpływ na ich emocje. Dzieje miejscowości, regionu wyrażone poprzez eksponaty, a następnie powiązane z faktami z historii Polski uzmysławiają im, że wiadomości zdobywane na lekcjach nie są abstrakcją. Dzięki temu wykształca się u młodych ludzi tak ważną więź z miejscem zamieszkania. W Izbie oprócz ekspozycji stałej, którą można zwiedzać, organizowane są wystawy tematyczne z okazji świąt i rocznic państwowych, oraz wystawy związane z dziedzictwem kulturowym miejscowości i regionu. Izba z powodzeniem spełnia rolę warsztatu naukowego nie tylko nauczycieli historii. Jej zbiory na co dzień służą także uczniom. Korzystają z nich również osoby piszące książki, artykuły do czasopism, prace licencjackie i magisterskie. Izba jest miejscem spotkań członków Towarzystwa Przyjaciół Czechowic-Dziedzic i Koła Pszczelarzy. Tutaj odbywają się promocje wydawnictw Towarzystwa i spotkania z ich autorami. Patrząc na Izbę Regionalną z perspektywy czasu można z satysfakcją stwierdzić, że spełnia ona swoją rolę, by przybliżyć i poznać to, co dalekie rozpoczynając od tego co bliskie i własne.

 

 
 

Kustosze Izby Regionalnej
Antoni Moś (1980-1984)
Władysław Pająk (1984-1990)
Stanisława Walecka-Wąs (1990-1991)
Erwin Woźniak (1991-2016)
Jacek Cwetler od 2016 roku.

 

Godziny otwarcia Izby Regionalnej

poniedziałek 12.00-20.00

wtorek 8.00-16.00

środa 8.00-16.00

czwartek 8.00-16.00

piątek 12.00-20.00

 

Izba Regionalna

ul. Niepodległości 42
43-502 Czechowice-Dziedzice
woj. śląskie
Nr tel.: (032) 215-32-85 

Wykonawcy korekt, opracowań graficznych, fotografii i przygotowania tekstów do druku

Krzysztof Bergel
Krzysztof Bergel
Jakub Bergel
Jakub Bergel
 Agnieszka Borgieł
Agnieszka Borgieł
Alojzy Biernat
Alojzy Biernat
 Franciszek Brańka
Franciszek Brańka
 Halina Bryndza
Halina Bryndza
 Wacław Bryndza
Wacław Bryndza
 Elżbieta Chmielniak
Elżbieta Chmielniak
 Ewa Czader
Ewa Czader
 Agnieszka Czader
Agnieszka Czader
 Monika Czorny
Monika Czorny
 Urszula Duława
Urszula Duława
 Sławomir Filipowicz
Sławomir Filipowicz
 Agata Gruszka
Agata Gruszka
 Remigiusz Giza
Remigiusz Giza
 Jan Grygierczyk
Jan Grygierczyk
 Małgorzata Hess
Małgorzata Hess
 Krystyna Kalista
Krystyna Kalista
 Piotr Kobiela
Piotr Kobiela
 Krystyna Kobiela
Krystyna Kobiela
 Iwona Kozłowska-Karcz
Iwona Kozłowska-Karcz
 ks. Józef Krętosz
ks. Józef Krętosz
 Adam Krótki
Adam Krótki
 Halina Krupnik
Halina Krupnik
 Ludwik Kurasiewicz
Ludwik Kurasiewicz
Andrzej Londzin
Andrzej Londzin
 Krystyna Michalik
Krystyna Michalik
 Rafał Pietrzyk
Rafał Pietrzyk
 Henryka Plucińska
Henryka Plucińska
 Urszula Przemyk
Urszula Przemyk
 Marian Przemyk
Marian Przemyk
 Leszek Rezik
Leszek Rezik
 Krystyna Rojczyk
Krystyna Rojczyk
 Andrzej Sikora
Andrzej Sikora
 Zofia Fox-Skrond
Zofia Fox-Skrond
 Józef Soszka
Józef Soszka
 Aleksander Spyra
Aleksander Spyra
 Rozalia Szypuła
Rozalia Szypuła
 Edward Śleziński
Edward Śleziński
 Alina Świeży
Alina Świeży
 Teodor Tyroń
Teodor Tyroń
 Erwin Woźniak
Erwin Woźniak
 Józef Wrzoł
Józef Wrzoł
 Joanna Zieleźnik
Joanna Zieleźnik
 Leszek Zięba
Leszek Zięba
     

 

Autorzy wydawnictw i publikacji prasowych

barzyk-zofia.jpg
Zofia Barzyk

ks.-blotko-jan.jpg
ks. Jan Błotko

branka-franciszek.jpg
Franciszek Brańka

buchta-emil.jpg
Emil Buchta

chmielniak-elzbieta.jpg
Elżbieta Chmielniak

chromik-m.grzegorz.jpg
Grzegorz M. Chromik

cichon-wieslawa.jpg
Wiesława Cichoń

czyz-maria.jpg
Maria Czyż

cygon-marcela.jpg
Marcela Cygoń

Dudzik Anna
Anna Dudzik

Urszula Duława
Urszula Duława

Gajdzica Stanisław
Stanisław Gajdzica

Jerzy Giza
Jerzy Giza

Małgorzata Hess
Małgorzata Hess

Stefania Jachnik
Stefania Jachnik

Urszula Jakubiak
Urszula Jakubiak

Tadeusz Janik
Tadeusz Janik

Andrzej Kobiela
Andrzej Kobiela

Teodor Korzeniowski
Teodor Korzeniowski

Wiesław Koutny
Koutny Wiesław

Małgorzata Krawet
Małgorzata Krawet

ks. Józef Krętosz
ks. Józef Krętosz

Małgorzata Krótka
Małgorzata Krótka

Franciszek Krzus
Franciszek Krzus

Andrzej Londzin
Andrzej Londzin

Stanisław Teodor Londzin
Stanisław Teodor Londzin

ks. Józef Londzin
ks. Józef Londzin

Bożena Łukaszek
Bożena Łukaszek

ks. Jan Miłkowski
ks. Jan Miłkowski

Ludmiła Moś
Ludmiła Moś

Antoni Moś
Moś Antoni

ks. Karol Mozor
ks. Karol Mozor

Rudolf Myrczek
Rudolf Myrczek

Barbara Pająk
Pająk Barbara

Władysław Pająk
Pająk Władysław

Henryka Plucińska
Henryka Plucińska

Józef Szendzielorz
Józef Szendzielorz

Szkucik Mieczysław
Mieczysław Szkucik

Grażyna Piotrowska-Sydlewska
Grażyna Piotrowska-Sydlewska

Władysław Tyc
Władysław Tyc

Franciszek Waloszczyk
Franciszek Waloszczyk

Kazimierz Widuch
Kazimierz Widuch

Maria Wojciechowska
Maria Wojciechowska

Erwin Woźniak
Woźniak Erwin

Józef Wrzoł
Wrzoł Józef

Zbigniew Zborek
Zbigniew Zborek

 

Towarzystwo Przyjaciół Cz-Dz

W 2009 roku minie 50 lat od momentu, kiedy to na terenie miasta zaczął się organizować ruch regionalny. W tym okresie w kraju przygotowywano się do wydania książki pt. „Miasta polskie w tysiącleciu”. Zaistniała więc konieczność opracowania krótkiej monografii miasta, która zostałaby zamieszczona w tym dziele. Z prośbą o opracowanie takiej monografii, władze miasta zwróciły się do grupy ludzi światłych, znanych pasjonatów historii, miłośników pamiątek narodowych, dociekliwych badaczy historii regionalnej. Na spotkanie w tej sprawie, które odbyło się 13 marca 1959 roku w siedzibie władz miasta, przewodniczący Prezydium Miejskiej Rady Narodowej Franciszek Bartoszek zaprosił następujące osoby: Leopolda Piesko, Antoniego Mosia, Emila Kielocha, Emila Jurczyka, Czesława Wojciechowskiego. W spotkaniu nie uczestniczył Czesław Wojciechowski, co potwierdza brak podpisu na liście obecności. Władze miasta na spotkaniu reprezentował wiceprzewodniczący Prezydium Miejskiej Rady Narodowej Wiesław Koutny. Zaproszonych na spotkanie zapoznano z pismem Prezydium Powiatowej Rady Narodowej w Bielsku - Białej dotyczącym opracowania historii miasta, w którym miały się znaleźć następujące zagadnienia:
- rola i znaczenia miasta w organizacji społeczeństwa i budowie Państwa Polskiego,
- rola i znaczenie miasta w odbudowie i rozbudowie PRL.

Po krótkiej dyskusji, przybyli zgodzili się wspólnie przygotować potrzebne materiały. Pracami grupy miał kierować Wiesław Koutny, sekretarzem natomiast został Emil Jurczyk. To spotkanie zapoczątkowało działalność Koła Historycznego przy Prezydium Miejskiej Rady Narodowej. Do współpracy nad historią miasta zaproszono historyka, pracownika naukowego Eugeniusza Kopcia. Do pracy w Kole włączył się Władysław Ramza, znacznie później Stanisław Niemczyk. Zebrania członków Koła odbywały się systematycznie. Z protokołów tych zebrań wynika, że głównie omawiano na nich organizację prac nad historią miasta, ale z czasem pojawiły się także sprawy dotyczące działalności Koła Historycznego w przyszłości. Na zebraniu, które odbyło się 2 listopada 1959 roku członkowie Koła sformułowali jego program i ujęli w następujące punkty:
„ - zbierać fotografie,
- spopularyzować Millenium - referaty, odczyty,
- opracować historię wszystkich zabytków,
- korzystać z materiałów rodzinnych - kronika, rękopisy,
- zrobić zdjęcia,
- publikować w prasie prace,
- opracować statut na wzór Towarzystwa Historycznego,
- w szkołach, w klasie 7 wprowadzić naukę o swojej miejscowości,
- podręcznik o miejscowości opracować,
- kierować na studia historyczne uczniów tutejszych,
- działalność może jeszcze przebiegać: częste spotkania, filmowanie i archiwizowanie, działalność teatralno - historyczna, autorskie prace historyczne,
- prowadzić działalność propagatorską w miejscowości i okolicznych gminach,
- wykorzystać to co jest śladem przeszłości Czechowic, Dziedzic: obrazy, artykuły, zabytki,
- zwiększyć ilość członków.”

Koło Historyczne nie miało stałej siedziby, spotkania członków odbywały się w siedzibie władz miasta lub w lokalu Związku Nauczycielstwa Polskiego. Z protokołu zebrania, które odbyło się 15 stycznia 1960 roku wynika, że członkowie Koła zdecydowali się wystąpić do Prezydium Miejskiej Rady Narodowej o wyznaczenie stałego pomieszczenia w jej siedzibie, by zbierane pamiątki tam umieścić. Niestety, władze miasta nie przychyliły się do tej prośby. Tymczasem kilkumiesięczna praca członków Koła przyniosła opracowanie skróconej historii miasta. Do jej przygotowania wykorzystano: 22 pozycje książkowe, 26 dokumentów Źródłowych i zbiory członków zespołu. Dnia 6 maja 1960 roku sekretarz Koła Emil Jurczyk otrzymał pismo, w którym Prezydium Miejskiej Rady Narodowej informowało go, że wykonane na podstawie rękopisów opracowanie w objętości 50 kart zosta ło do 25 kwietnia wysłane do Katowic. Prezydium wyraziło podziękowanie członkom Koła Historycznego za wykonaną pracę i doceniając potrzebę posiadania naukowej monografii miasta Czechowic- Dziedzic, prosiło o dalszą współpracę redakcyjno - autorską w zrealizowaniu tego zadania w okresie „Millenium Poloniae” (1960-1966).

Od marca 1960 roku Koło Historyczne prowadziło ożywioną korespondencję z Wydawnictwem Oświatowym „Wspólna Sprawa” w Warszawie w sprawie wyglądu herbu miasta. Wydawnictwo to poleciło dr Marianowi Gumowskiemu opracowanie herbów miast polskich, które miano opracować w formie planszowej.

Spotkania członków Koła były coraz rzadsze, natomiast utrzymywali ze sobą kontakt listowny. To właśnie z listu Emila Jurczyka do Leopolda Piesko datowanego na 12 grudnia 1966 rok wiadomo, że autor wybierał się w dniach 16-18 grudnia do Wisły na Zjazd Społecznych Opiekunów Zabytków. Miał tam zreferować historię i stan techniczny zabytków z terenu Czechowic-Dziedzic, powierzonych przez Komisję Opieki nad Zbytkami. W liście Emil Jurczyk prosił o wszelkie informacje na temat następujących zabytków: Starego Zamku w Czechowicach, dworu klasycystycznego w zabytkowym parku, kościoła barokowego w Czechowicach, Nowego Zamku.

Działalność Koła Historycznego rozbudziła w lokalnej społeczności aktywność na rzecz ochrony i opieki nad zabytkami. Koło istniałoby jeszcze długo, gdyby nie fakt, że najaktywniejsi jego członkowie po prostu starzeli się i odchodzili.

Nowym bodźcem do zorganizowania się przyjaciół miasta stał się plan odbudowy Domu Robotniczego. W dniu 16 marca 1970 roku Front Jedności Narodu podjął uchwałę o utworzeniu w odbudowywanym Domu Robotniczym miejskiego muzeum. Dla odbudowy Domu Robotniczego powołano Społeczny Komitet Upiększania Miasta. W jego ramach działała komisja propagandowo - historyczna.

W 1970 roku, grono entuzjastów powstania miejskiego muzeum utworzyło Koło Miłośników Czechowic - Dziedzic, które formalnie nie było zarejestrowane. Mieli oni nadzieję, że zgodnie z uchwałą Frontu Jedności Narodu w odbudowywanym Domu Robotniczym znajdzie się pomieszczenie, w którym będzie można umieścić gromadzone od lat pamiątki i udostępnić je zwiedzającym. Ruszyła kolejna akcja zbierania pamiątek, której przewodzili: Stanisław Niemczyk, Kazimierz Leśniak, Władysław Pająk, Antoni Moś. Zgromadzone pamiątki stały się podstawą do zorganizowania w latach 1976-1977 w Domu Kultury Walcowni Metali „Dziedzice” i w Liceum Ogólnokształcącym wystaw o następującej tematyce: „Najstarsze dokumenty”, „Stare narzędzia pracy”, „Militaria i okupacja niemiecka”. Wystawy zyskały uznanie zwiedzających i rozpropagowały szerzej wśród lokalnej społeczności ideę powstania miejskiego muzeum. Zaczęły napływać pamiątki od prywatnych ofiarodawców. W tym czasie powrócono do sprawy opracowania pełnej monografii miasta. Starania członków Koła Miłośników Czechowic - Dziedzic doprowadziły
do tego, że w 1970 roku władze miejskie zleciły jej napisanie Śląskiemu Instytutowi Naukowemu. Zadania tego podjął się Eugeniusz Kopeć – pracownik naukowy instytutu, były członek Koła Historycznego. Mimo wielu obiektywnych trudności, w 1977 roku została wydana książka pt. „Szkice z przeszłości Czechowic - Dziedzic” jego autorstwa. Rozbudzone zainteresowanie historią pozwoliło na rozpisanie powszechnego konkursu na herb miasta. Organizatorem konkursu był Kazimierz Leśniak, a głównymi uczestnikami młodzież szkolna. Z zebranych prac (ponad 150) zorganizowano pokonkursową wystawę w Domu Kultury Walcowni Metali „Dziedzice”.

Wydawało się, że w sprawie utworzenia miejskiego muzeum wszystko zmierza do szczęśliwego zakończenia. Niestety, zmiana ustroju rad narodowych w połowie 1973 roku, a następnie reforma administracyjna kraju w 1975 roku pogrzebała te nadzieje. Reforma spowodowała rozbudowę aparatu partyjnego. Pomieszczenia w Domu Robotniczym przeznaczone dla muzeum zajął Komitet Miejski Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej. Przeciwności losu nie zniechęciły przyjaciół Czechowic - Dziedzic do dalszej działalności. Dzięki inicjatywie kierownika Szkoły Podstawowej nr 1 Władysława Pająka i grupie ludzi wokół niego skupionych, udało się własnym wysiłkiem w jednej z sal lekcyjnych utworzyć Izbę Regionalną. Jej uroczyste otwarcie nastąpiło 11 września 1980 roku. Wtedy też zrodziła się inicjatywa by nieformalne Koło Miłośników Czechowic-Dziedzic przekształcić w Towarzystwo i zarejestrować go.

Założycielskie zebranie Towarzystwa odbyło się 30 października 1980 roku w siedzibie Wydziału Kultury, Kultury Fizycznej i Turystyki Urzędu Miasta i Gminy Czechowice - Dziedzice. W spotkaniu uczestniczyło 16 osób i ich określa się jako członków - założycieli. Na zebraniu ustalono nazwę organizacji i brzmiała ona: Towarzystwo Przyjaciół Czechowic-Dziedzic. Przyjęto też projekt statutu, tryb rejestracji oraz wybrano tymczasowe władze.

Decyzją Naczelnika Miasta i Gminy z dnia 16 marca 1981 roku Towarzystwo zostało wpisane do rejestru stowarzyszeń i związków Urzędu Miasta i Gminy - Wydziału Spraw Społeczno - Administracyjnych w Czechowicach-Dziedzicach pod  nazwą Towarzystwo Przyjaciół Czechowic - Dziedzic. Cele Towarzystwa określone w statucie to między innymi: zbieranie materiałów dotyczących Czechowic - Dziedzic, zabezpieczanie zabytkowych nieruchomości, ruchomości i ich konserwacja oraz odbudowa, opieka nad Izbą Regionalną, organizowanie imprez obrazujących tradycję, historię i współczesność, wydawanie materiałów informacyjnych, historycznych oraz zorganizowanie miejskiego muzeum.

Aby uaktywnić działalność Towarzystwa utworzono w nim 3 komisje: historyczną, zabytków i imprez. Towarzystwo nie posiadało własnej siedziby. Zebrania członków odbywały się w gmachu Urzędu Miasta i Gminy, lokalu Związku Nauczycielstwa Polskiego, w świetlicy Spółdzielni Mieszkaniowej. Dopiero w 1990 roku Towarzystwo zyskało swoją siedzibę, a stało się nią lokum Izby Regionalnej przeniesionej ze Szkoły Podstawowej nr 1 do Miejskiego Domu Kultury. W 1992 roku Towarzystwo zmieniło statut, co umożliwiło mu prowadzenie działalności gospodarczej.
 
tpczdz1.jpg
tpczdz2.jpg
 tpczdz3.jpg
Towarzystwo dokumentuje przeszłość, rozwija zainteresowania dziejami, tradycjami i kulturą naszego regionu. Młodemu pokoleniu ukazuje wartości i piękno tkwiące w historii, kulturze, zabytkach, wytworach kultury materialnej i duchowej oraz naszej pięknej i bogatej przyrody. Popularyzuje dzieje regionu organizując konkursy, wystawy, spotkania, sesje naukowe.

Członkowie Towarzystwa uczestniczą w obchodach kolejnych Dni Czechowic-Dziedzic, rocznic i świąt państwowych. W poznaniu własnej „małej ojczyzny” i budzeniu emocjonalnego stosunku do niej wielką rolę odgrywa edytorska działalność Towarzystwa, które wydało 41 książek.
 
tpczdz4.jpg
tpczdz5.jpg
 tpczdz6.jpg
Było to możliwe między innymi dzięki włączeniu się do prac w Towarzystwie wielu ludzi: historyków, polonistów, informatyków, plastyków. Wartościowe materiały z historii regionu zostały w formie artykułów literacko - historycznych opublikowane w wielu gazetach i czasopismach. Cennym uzupełnieniem tematyki regionalnej było dwukrotne wydanie kolorowych widokówek miasta i sołectw o łącznym nakładzie 36 tys. sztuk. Członkowie Towarzystwa zebrali setki materiałów historycznych, książek poświęconych Ziemi Cieszyńskiej oraz eksponatów kultury materialnej, które wzbogaciły zbiory Izby Regionalnej. Towarzystwo działa również na rzecz upamiętnienia faktów z dziejów miasta i sołectw oraz znaczących postaci życia społecznego poprzez: odrestaurowanie figur przydrożnych i budowli, ufundowanie tablic pamiątkowych lub odnowienie już istniejących. W celu popularyzacji muzycznej spuścizny Andrzeja Krzanowskiego, w 1990 roku Towarzystwo zainicjowało odbywający się odtąd corocznie Jesienny Festiwal Muzyczny ALKAGRAN. Towarzystwo utrzymuje stałe kontakty z organizacjami i instytucjami w mieście, a także z regionalnymi towarzystwami z Żywca, z Pszczyny, z Bestwiny, z Bielska - Białej.

Wieloletnia działalność Towarzystwa została doceniona, czego wyrazem są przyznane nagrody. W 1997 roku Erwin WoŹniak, Grzegorz M. Chomik, a w 1998 roku i 1999 roku Józef Wrzoł, zostali nominowani do nagrody PROMOTIOURBIS przyznawanej przez Gminę Czechowice - Dziedzice wybitnym osobistościom i organizacjom promującym miasto w Polsce i na świecie. W 1998 roku nagrodą tą uhonorowano Towarzystwo Przyjaciół Czechowic-Dziedzic. W 2005 roku laureatem tej nagrody za popularyzowanie dziejów naszego regionu został Józef Wrzoł. Józef Wrzoł był również nominowany w 1999 roku do prestiżowej nagrody Starosty Bielskiego im. ks. Józefa Londzina. Nagrodę tą otrzymał w 2000 roku wieloletni przewodniczący Towarzystwa i kustosz Izby Regionalnej w jednej osobie - Erwin Woźniak. Nie sposób przecenić roli Towarzystwa w rozwoju edukacji regionalnej, tym bardziej, że we współczesnej Polsce nabiera ona coraz większego znaczenia. Wiąże się to szczególnie z procesami integracyjnymi w Europie, w których Polska aktywnie uczestniczy. To właśnie regionalizm przeciwstawia się bezkrytycznemu naśladownictwu kultury innych państw, eksponując trwałe wartości macierzystej kultury będące podstawą dalszego rozwoju naszego narodu.

Przewodniczący Towarzystwa Przyjaciół Czechowic - Dziedzic
Bronisława Maresz (1980-1983)
Józef Bartoszek (1983-1990)
Henryk Szopa (1990-1992)
Erwin Woźniak od 1992 roku.

Władze

 


od lewej stoją: Jan Berger, Czesław Białek, Zenon Zieliński, Tadeusz Bajorek, Roman Tekieli, Teresa Lewczak - Sekretarz, Ewa Bolek - Skarbnik, Jacek Szkucik, Andrzej Roehrich - Przewodniczący, Eldegarda Foltyn - I Zastępca, Stanisław Zagól - II Zastępca, Marek Byrski,

Skład Zarządu:

Andrzej Roehrich - Przewodniczący
Eldegarda Foltyn - I Zastępca
Stanisław Zagól - II Zastępca
Teresa Lewczak - Sekretarz
Ewa Bolek - Skarbnik
Czesław Białek
Jacek Szkucik
Jan Berger
Marek Byrski
Roman Milerski
Roman Tekieli
Tadeusz Bajorek
Zenon Zieliński

Skład Komisji Rewizyjnej:
Jan Berger - Przewodniczący
Tadeusz Bajorek
Czesław Białek - Sekretarz