Strój ludowy
Strój cieszyński
Pod koniec XVIII wieku był jeszcze ubiorem noszonym przez mieszczan cieszyńskich, ale już w początkach XIX wieku przestał tyć w tym mieście używany. Zaczynają go nosić kobiety w przedmieść Cieszyna, a z czasem kobiety wiejskie.
Strój cieszyński występował w jednej, wspólnej dla panien i mężatek wersji, z tą tylko różnicą, że dziewczęta chodziły z odsłoniętą głową, natomiast mężatki nosiły czepce.
Podstawowe elementy kobiecego stroju cieszyńskiego to:
1. Suknia czyli spódnica wełniana, której brzegi obszyte są niebieską szeroką wstążką czyli galonką. Do spódnicy doszyty jest gorset zwany żywotkiem. Żywotek to usztywniony tekturą gorset z aksamitu czarnego, bordowego lub wiśniowego. Składał się z dwóch prostych przodów (przedniczek) i pleców (oplecek) na których środku znajduje się stojący, trójkątny szczytek. Wszystko podszyte płócienną podszewką i zdobione bogatym haftem (motywy folklorystyczne).
2. Kabotek czyli krótka, sięgająca do pasa koszulka, z przodu rozcięta, z bufiastymi, sięgającymi zaledwie do łokcia rękawami. Przy szyi wykańcza go lemiec czyli wąska stójka zdobiona koronką. Koronka zdobi również rękawy. Szyty był z płótna lnianego lub bawełnianego.
3. Fartuch – zazwyczaj uszyty w lepszej gatunkowo tkaniny np. jedwabnej – atłas, adamaszek, szyfon, albo wełnianej – muślin, alpaki.
4. Czepiec – noszony przez mężatki, składa się z dwóch części – przysłaniającego czoło koronkowego naczółka i okalającej ściśle głowę główki (z płótna lub siatki koronki), niewidocznej bo przysłoniętej przez zawiązaną do tyłu jedwabną chustkę.
5. Chustka – kwadratowy kawałek obrębionej tkaniny lnianej, wełnianej, bawełnianej lub jedwabnej, odpowiednio złożona, zawiązywana z tyłu głowy.
Na suknię kobieta wkładała jaklę. Jakla to wierzchnie okrycie kobiece w formie luźnej, rozszerzonej bluzy sięgającej bioder, z rękawami zwężającymi się ku dołowi. Szyta była z jedwabiu, adamaszku, rypsu, aksamitu, piki, flaneli, kretonu. W zimne dni kobieta na jaklę narzucała hackę. Hacka to gruba kwadratowa chusta odziewcza, średniej wielkości, dziana z czarnej lub ciemnozielonej wełny, wykończona grubymi fędzlami.
Źródła: Elżbieta Piskorz-Branerowa „Polskie hafty i koronki”. Zdobienia stroju ludowego.
Barbara Bazielich „Śląskie stroje ludowe”.
Strój cieszyński męski
Ksiądz Antoni Macoszek w przewodniku po Śląsku Cieszyńskim” wydanym we Lwowie w 1901 roku pisze:
„ „Brzydka” połowa ludności zamieszkującej pagórki cieszyńskie i doliny nadwiślańskie, daleko mniej okazuje przywiązania do pierwotnego stroju ludowego. „Kamizole”. Krótkie do pasa sięgające surduty, „brucleki” czyli kamizelki z bławatku, obcisłe „nogawice” w wysokich butach są już dziś rzadkością koło Cieszyna: jedynie w zimie można widzieć tu i ówdzie jeszcze płaszcz ogromny bławatny z peleryną. Jest ot część garderoby familijnej przechodzącej z ojca na syna”
Źródło:
Ks. Antoni Macoszek, Przewodnik po Śląsku Cieszyńskim wraz z opisem topograficzno-etnograficznym i szkicem dziejów Księstwa Cieszyńskiego, Lwów 1901 rok
Pod koniec XVIII wieku był jeszcze ubiorem noszonym przez mieszczan cieszyńskich, ale już w początkach XIX wieku przestał tyć w tym mieście używany. Zaczynają go nosić kobiety w przedmieść Cieszyna, a z czasem kobiety wiejskie.
Strój cieszyński występował w jednej, wspólnej dla panien i mężatek wersji, z tą tylko różnicą, że dziewczęta chodziły z odsłoniętą głową, natomiast mężatki nosiły czepce.
Podstawowe elementy kobiecego stroju cieszyńskiego to:
1. Suknia czyli spódnica wełniana, której brzegi obszyte są niebieską szeroką wstążką czyli galonką. Do spódnicy doszyty jest gorset zwany żywotkiem. Żywotek to usztywniony tekturą gorset z aksamitu czarnego, bordowego lub wiśniowego. Składał się z dwóch prostych przodów (przedniczek) i pleców (oplecek) na których środku znajduje się stojący, trójkątny szczytek. Wszystko podszyte płócienną podszewką i zdobione bogatym haftem (motywy folklorystyczne).
2. Kabotek czyli krótka, sięgająca do pasa koszulka, z przodu rozcięta, z bufiastymi, sięgającymi zaledwie do łokcia rękawami. Przy szyi wykańcza go lemiec czyli wąska stójka zdobiona koronką. Koronka zdobi również rękawy. Szyty był z płótna lnianego lub bawełnianego.
3. Fartuch – zazwyczaj uszyty w lepszej gatunkowo tkaniny np. jedwabnej – atłas, adamaszek, szyfon, albo wełnianej – muślin, alpaki.
4. Czepiec – noszony przez mężatki, składa się z dwóch części – przysłaniającego czoło koronkowego naczółka i okalającej ściśle głowę główki (z płótna lub siatki koronki), niewidocznej bo przysłoniętej przez zawiązaną do tyłu jedwabną chustkę.
5. Chustka – kwadratowy kawałek obrębionej tkaniny lnianej, wełnianej, bawełnianej lub jedwabnej, odpowiednio złożona, zawiązywana z tyłu głowy.
Na suknię kobieta wkładała jaklę. Jakla to wierzchnie okrycie kobiece w formie luźnej, rozszerzonej bluzy sięgającej bioder, z rękawami zwężającymi się ku dołowi. Szyta była z jedwabiu, adamaszku, rypsu, aksamitu, piki, flaneli, kretonu. W zimne dni kobieta na jaklę narzucała hackę. Hacka to gruba kwadratowa chusta odziewcza, średniej wielkości, dziana z czarnej lub ciemnozielonej wełny, wykończona grubymi fędzlami.
Źródła: Elżbieta Piskorz-Branerowa „Polskie hafty i koronki”. Zdobienia stroju ludowego.
Barbara Bazielich „Śląskie stroje ludowe”.
Strój cieszyński męski
Ksiądz Antoni Macoszek w przewodniku po Śląsku Cieszyńskim” wydanym we Lwowie w 1901 roku pisze:
„ „Brzydka” połowa ludności zamieszkującej pagórki cieszyńskie i doliny nadwiślańskie, daleko mniej okazuje przywiązania do pierwotnego stroju ludowego. „Kamizole”. Krótkie do pasa sięgające surduty, „brucleki” czyli kamizelki z bławatku, obcisłe „nogawice” w wysokich butach są już dziś rzadkością koło Cieszyna: jedynie w zimie można widzieć tu i ówdzie jeszcze płaszcz ogromny bławatny z peleryną. Jest ot część garderoby familijnej przechodzącej z ojca na syna”
Źródło:
Ks. Antoni Macoszek, Przewodnik po Śląsku Cieszyńskim wraz z opisem topograficzno-etnograficznym i szkicem dziejów Księstwa Cieszyńskiego, Lwów 1901 rok
