• Informacje
  • Uroczystości rocznicowe

Towarzystwo Przyjaciół Cz-Dz

W 2009 roku minie 50 lat od momentu, kiedy to na terenie miasta zaczął się organizować ruch regionalny. W tym okresie w kraju przygotowywano się do wydania książki pt. „Miasta polskie w tysiącleciu”. Zaistniała więc konieczność opracowania krótkiej monografii miasta, która zostałaby zamieszczona w tym dziele. Z prośbą o opracowanie takiej monografii, władze miasta zwróciły się do grupy ludzi światłych, znanych pasjonatów historii, miłośników pamiątek narodowych, dociekliwych badaczy historii regionalnej. Na spotkanie w tej sprawie, które odbyło się 13 marca 1959 roku w siedzibie władz miasta, przewodniczący Prezydium Miejskiej Rady Narodowej Franciszek Bartoszek zaprosił następujące osoby: Leopolda Piesko, Antoniego Mosia, Emila Kielocha, Emila Jurczyka, Czesława Wojciechowskiego. W spotkaniu nie uczestniczył Czesław Wojciechowski, co potwierdza brak podpisu na liście obecności. Władze miasta na spotkaniu reprezentował wiceprzewodniczący Prezydium Miejskiej Rady Narodowej Wiesław Koutny. Zaproszonych na spotkanie zapoznano z pismem Prezydium Powiatowej Rady Narodowej w Bielsku - Białej dotyczącym opracowania historii miasta, w którym miały się znaleźć następujące zagadnienia:
- rola i znaczenia miasta w organizacji społeczeństwa i budowie Państwa Polskiego,
- rola i znaczenie miasta w odbudowie i rozbudowie PRL.

Po krótkiej dyskusji, przybyli zgodzili się wspólnie przygotować potrzebne materiały. Pracami grupy miał kierować Wiesław Koutny, sekretarzem natomiast został Emil Jurczyk. To spotkanie zapoczątkowało działalność Koła Historycznego przy Prezydium Miejskiej Rady Narodowej. Do współpracy nad historią miasta zaproszono historyka, pracownika naukowego Eugeniusza Kopcia. Do pracy w Kole włączył się Władysław Ramza, znacznie później Stanisław Niemczyk. Zebrania członków Koła odbywały się systematycznie. Z protokołów tych zebrań wynika, że głównie omawiano na nich organizację prac nad historią miasta, ale z czasem pojawiły się także sprawy dotyczące działalności Koła Historycznego w przyszłości. Na zebraniu, które odbyło się 2 listopada 1959 roku członkowie Koła sformułowali jego program i ujęli w następujące punkty:
„ - zbierać fotografie,
- spopularyzować Millenium - referaty, odczyty,
- opracować historię wszystkich zabytków,
- korzystać z materiałów rodzinnych - kronika, rękopisy,
- zrobić zdjęcia,
- publikować w prasie prace,
- opracować statut na wzór Towarzystwa Historycznego,
- w szkołach, w klasie 7 wprowadzić naukę o swojej miejscowości,
- podręcznik o miejscowości opracować,
- kierować na studia historyczne uczniów tutejszych,
- działalność może jeszcze przebiegać: częste spotkania, filmowanie i archiwizowanie, działalność teatralno - historyczna, autorskie prace historyczne,
- prowadzić działalność propagatorską w miejscowości i okolicznych gminach,
- wykorzystać to co jest śladem przeszłości Czechowic, Dziedzic: obrazy, artykuły, zabytki,
- zwiększyć ilość członków.”

Koło Historyczne nie miało stałej siedziby, spotkania członków odbywały się w siedzibie władz miasta lub w lokalu Związku Nauczycielstwa Polskiego. Z protokołu zebrania, które odbyło się 15 stycznia 1960 roku wynika, że członkowie Koła zdecydowali się wystąpić do Prezydium Miejskiej Rady Narodowej o wyznaczenie stałego pomieszczenia w jej siedzibie, by zbierane pamiątki tam umieścić. Niestety, władze miasta nie przychyliły się do tej prośby. Tymczasem kilkumiesięczna praca członków Koła przyniosła opracowanie skróconej historii miasta. Do jej przygotowania wykorzystano: 22 pozycje książkowe, 26 dokumentów Źródłowych i zbiory członków zespołu. Dnia 6 maja 1960 roku sekretarz Koła Emil Jurczyk otrzymał pismo, w którym Prezydium Miejskiej Rady Narodowej informowało go, że wykonane na podstawie rękopisów opracowanie w objętości 50 kart zosta ło do 25 kwietnia wysłane do Katowic. Prezydium wyraziło podziękowanie członkom Koła Historycznego za wykonaną pracę i doceniając potrzebę posiadania naukowej monografii miasta Czechowic- Dziedzic, prosiło o dalszą współpracę redakcyjno - autorską w zrealizowaniu tego zadania w okresie „Millenium Poloniae” (1960-1966).

Od marca 1960 roku Koło Historyczne prowadziło ożywioną korespondencję z Wydawnictwem Oświatowym „Wspólna Sprawa” w Warszawie w sprawie wyglądu herbu miasta. Wydawnictwo to poleciło dr Marianowi Gumowskiemu opracowanie herbów miast polskich, które miano opracować w formie planszowej.

Spotkania członków Koła były coraz rzadsze, natomiast utrzymywali ze sobą kontakt listowny. To właśnie z listu Emila Jurczyka do Leopolda Piesko datowanego na 12 grudnia 1966 rok wiadomo, że autor wybierał się w dniach 16-18 grudnia do Wisły na Zjazd Społecznych Opiekunów Zabytków. Miał tam zreferować historię i stan techniczny zabytków z terenu Czechowic-Dziedzic, powierzonych przez Komisję Opieki nad Zbytkami. W liście Emil Jurczyk prosił o wszelkie informacje na temat następujących zabytków: Starego Zamku w Czechowicach, dworu klasycystycznego w zabytkowym parku, kościoła barokowego w Czechowicach, Nowego Zamku.

Działalność Koła Historycznego rozbudziła w lokalnej społeczności aktywność na rzecz ochrony i opieki nad zabytkami. Koło istniałoby jeszcze długo, gdyby nie fakt, że najaktywniejsi jego członkowie po prostu starzeli się i odchodzili.

Nowym bodźcem do zorganizowania się przyjaciół miasta stał się plan odbudowy Domu Robotniczego. W dniu 16 marca 1970 roku Front Jedności Narodu podjął uchwałę o utworzeniu w odbudowywanym Domu Robotniczym miejskiego muzeum. Dla odbudowy Domu Robotniczego powołano Społeczny Komitet Upiększania Miasta. W jego ramach działała komisja propagandowo - historyczna.

W 1970 roku, grono entuzjastów powstania miejskiego muzeum utworzyło Koło Miłośników Czechowic - Dziedzic, które formalnie nie było zarejestrowane. Mieli oni nadzieję, że zgodnie z uchwałą Frontu Jedności Narodu w odbudowywanym Domu Robotniczym znajdzie się pomieszczenie, w którym będzie można umieścić gromadzone od lat pamiątki i udostępnić je zwiedzającym. Ruszyła kolejna akcja zbierania pamiątek, której przewodzili: Stanisław Niemczyk, Kazimierz Leśniak, Władysław Pająk, Antoni Moś. Zgromadzone pamiątki stały się podstawą do zorganizowania w latach 1976-1977 w Domu Kultury Walcowni Metali „Dziedzice” i w Liceum Ogólnokształcącym wystaw o następującej tematyce: „Najstarsze dokumenty”, „Stare narzędzia pracy”, „Militaria i okupacja niemiecka”. Wystawy zyskały uznanie zwiedzających i rozpropagowały szerzej wśród lokalnej społeczności ideę powstania miejskiego muzeum. Zaczęły napływać pamiątki od prywatnych ofiarodawców. W tym czasie powrócono do sprawy opracowania pełnej monografii miasta. Starania członków Koła Miłośników Czechowic - Dziedzic doprowadziły
do tego, że w 1970 roku władze miejskie zleciły jej napisanie Śląskiemu Instytutowi Naukowemu. Zadania tego podjął się Eugeniusz Kopeć – pracownik naukowy instytutu, były członek Koła Historycznego. Mimo wielu obiektywnych trudności, w 1977 roku została wydana książka pt. „Szkice z przeszłości Czechowic - Dziedzic” jego autorstwa. Rozbudzone zainteresowanie historią pozwoliło na rozpisanie powszechnego konkursu na herb miasta. Organizatorem konkursu był Kazimierz Leśniak, a głównymi uczestnikami młodzież szkolna. Z zebranych prac (ponad 150) zorganizowano pokonkursową wystawę w Domu Kultury Walcowni Metali „Dziedzice”.

Wydawało się, że w sprawie utworzenia miejskiego muzeum wszystko zmierza do szczęśliwego zakończenia. Niestety, zmiana ustroju rad narodowych w połowie 1973 roku, a następnie reforma administracyjna kraju w 1975 roku pogrzebała te nadzieje. Reforma spowodowała rozbudowę aparatu partyjnego. Pomieszczenia w Domu Robotniczym przeznaczone dla muzeum zajął Komitet Miejski Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej. Przeciwności losu nie zniechęciły przyjaciół Czechowic - Dziedzic do dalszej działalności. Dzięki inicjatywie kierownika Szkoły Podstawowej nr 1 Władysława Pająka i grupie ludzi wokół niego skupionych, udało się własnym wysiłkiem w jednej z sal lekcyjnych utworzyć Izbę Regionalną. Jej uroczyste otwarcie nastąpiło 11 września 1980 roku. Wtedy też zrodziła się inicjatywa by nieformalne Koło Miłośników Czechowic-Dziedzic przekształcić w Towarzystwo i zarejestrować go.

Założycielskie zebranie Towarzystwa odbyło się 30 października 1980 roku w siedzibie Wydziału Kultury, Kultury Fizycznej i Turystyki Urzędu Miasta i Gminy Czechowice - Dziedzice. W spotkaniu uczestniczyło 16 osób i ich określa się jako członków - założycieli. Na zebraniu ustalono nazwę organizacji i brzmiała ona: Towarzystwo Przyjaciół Czechowic-Dziedzic. Przyjęto też projekt statutu, tryb rejestracji oraz wybrano tymczasowe władze.

Decyzją Naczelnika Miasta i Gminy z dnia 16 marca 1981 roku Towarzystwo zostało wpisane do rejestru stowarzyszeń i związków Urzędu Miasta i Gminy - Wydziału Spraw Społeczno - Administracyjnych w Czechowicach-Dziedzicach pod  nazwą Towarzystwo Przyjaciół Czechowic - Dziedzic. Cele Towarzystwa określone w statucie to między innymi: zbieranie materiałów dotyczących Czechowic - Dziedzic, zabezpieczanie zabytkowych nieruchomości, ruchomości i ich konserwacja oraz odbudowa, opieka nad Izbą Regionalną, organizowanie imprez obrazujących tradycję, historię i współczesność, wydawanie materiałów informacyjnych, historycznych oraz zorganizowanie miejskiego muzeum.

Aby uaktywnić działalność Towarzystwa utworzono w nim 3 komisje: historyczną, zabytków i imprez. Towarzystwo nie posiadało własnej siedziby. Zebrania członków odbywały się w gmachu Urzędu Miasta i Gminy, lokalu Związku Nauczycielstwa Polskiego, w świetlicy Spółdzielni Mieszkaniowej. Dopiero w 1990 roku Towarzystwo zyskało swoją siedzibę, a stało się nią lokum Izby Regionalnej przeniesionej ze Szkoły Podstawowej nr 1 do Miejskiego Domu Kultury. W 1992 roku Towarzystwo zmieniło statut, co umożliwiło mu prowadzenie działalności gospodarczej.
 
tpczdz1.jpg
tpczdz2.jpg
 tpczdz3.jpg
Towarzystwo dokumentuje przeszłość, rozwija zainteresowania dziejami, tradycjami i kulturą naszego regionu. Młodemu pokoleniu ukazuje wartości i piękno tkwiące w historii, kulturze, zabytkach, wytworach kultury materialnej i duchowej oraz naszej pięknej i bogatej przyrody. Popularyzuje dzieje regionu organizując konkursy, wystawy, spotkania, sesje naukowe.

Członkowie Towarzystwa uczestniczą w obchodach kolejnych Dni Czechowic-Dziedzic, rocznic i świąt państwowych. W poznaniu własnej „małej ojczyzny” i budzeniu emocjonalnego stosunku do niej wielką rolę odgrywa edytorska działalność Towarzystwa, które wydało 41 książek.
 
tpczdz4.jpg
tpczdz5.jpg
 tpczdz6.jpg
Było to możliwe między innymi dzięki włączeniu się do prac w Towarzystwie wielu ludzi: historyków, polonistów, informatyków, plastyków. Wartościowe materiały z historii regionu zostały w formie artykułów literacko - historycznych opublikowane w wielu gazetach i czasopismach. Cennym uzupełnieniem tematyki regionalnej było dwukrotne wydanie kolorowych widokówek miasta i sołectw o łącznym nakładzie 36 tys. sztuk. Członkowie Towarzystwa zebrali setki materiałów historycznych, książek poświęconych Ziemi Cieszyńskiej oraz eksponatów kultury materialnej, które wzbogaciły zbiory Izby Regionalnej. Towarzystwo działa również na rzecz upamiętnienia faktów z dziejów miasta i sołectw oraz znaczących postaci życia społecznego poprzez: odrestaurowanie figur przydrożnych i budowli, ufundowanie tablic pamiątkowych lub odnowienie już istniejących. W celu popularyzacji muzycznej spuścizny Andrzeja Krzanowskiego, w 1990 roku Towarzystwo zainicjowało odbywający się odtąd corocznie Jesienny Festiwal Muzyczny ALKAGRAN. Towarzystwo utrzymuje stałe kontakty z organizacjami i instytucjami w mieście, a także z regionalnymi towarzystwami z Żywca, z Pszczyny, z Bestwiny, z Bielska - Białej.

Wieloletnia działalność Towarzystwa została doceniona, czego wyrazem są przyznane nagrody. W 1997 roku Erwin WoŹniak, Grzegorz M. Chomik, a w 1998 roku i 1999 roku Józef Wrzoł, zostali nominowani do nagrody PROMOTIOURBIS przyznawanej przez Gminę Czechowice - Dziedzice wybitnym osobistościom i organizacjom promującym miasto w Polsce i na świecie. W 1998 roku nagrodą tą uhonorowano Towarzystwo Przyjaciół Czechowic-Dziedzic. W 2005 roku laureatem tej nagrody za popularyzowanie dziejów naszego regionu został Józef Wrzoł. Józef Wrzoł był również nominowany w 1999 roku do prestiżowej nagrody Starosty Bielskiego im. ks. Józefa Londzina. Nagrodę tą otrzymał w 2000 roku wieloletni przewodniczący Towarzystwa i kustosz Izby Regionalnej w jednej osobie - Erwin Woźniak. Nie sposób przecenić roli Towarzystwa w rozwoju edukacji regionalnej, tym bardziej, że we współczesnej Polsce nabiera ona coraz większego znaczenia. Wiąże się to szczególnie z procesami integracyjnymi w Europie, w których Polska aktywnie uczestniczy. To właśnie regionalizm przeciwstawia się bezkrytycznemu naśladownictwu kultury innych państw, eksponując trwałe wartości macierzystej kultury będące podstawą dalszego rozwoju naszego narodu.

Przewodniczący Towarzystwa Przyjaciół Czechowic - Dziedzic
Bronisława Maresz (1980-1983)
Józef Bartoszek (1983-1990)
Henryk Szopa (1990-1992)
Erwin Woźniak od 1992 roku.