"Kalendarz Czechowic-Dziedzic"
Zbigniew Zborek, Wiesław Kountny, Małgorzata Krawet, Zofia Maresz, Grażyna Piotrowska-Sydlewska, Sylwia Plucińska
Czechowice-Dziedzice 1992
Książka oprócz kalendarza na 1992 rok zawiera ciekawe teksty historyczne dotyczące przeszłości Czechowic-Dziedzic, Ligoty oraz życiorysy zasłużonych ludzi: Jana Hessa, ks. prałata Józefa Londzina, Karola Mazurka, Leopolda Piesko, doktora Zenona Różewicza, Czesława Wojciechowskiego. Możemy w niej również przeczytać o filumeniście Kazimierzu Widuchu i małżeństwie artystów – Rozalii i Józefie Szypuła. W kalendarzu, są również przedstawione lecznicze właściwości niektórych roślin, a także ciekawy słowniczek.
Dla zdrowia, urody i... humoru
0 tym, że ziółka są dobre na wszystko wiedziały już nasze prababki, Nie biegały z byle dolegliwością do lekarza, zresztą często nie było ich na to stać, nie mówiąc o tym, że doktorzy byli trudniej dostępni niż dzisiaj. Drobne niedomaganie leczyło się domowymi sposobami korzystając z zasobów łąk, pól i lasów, czyli z ziół, które w odpowiedniej porze się zbierało, suszyło i przechowywało na wszelki wypadek. Owoce i liście malin „na poty”, kwiaty podbiału „na krzypotę”, liście babki „na bloki”, mięta „na odbijanie” i wiele innych pożytecznych roślin niemal zawsze było pod ręką. Przypomnijmy niektóre z nich, zwłaszcza że powrót do natury zaczyna być w naszym schemizowanym świecie dobrą modą.
Babka - do celów leczniczych najlepsza lancetowata, o wąskich liściach. Zbioru dokonujemy w okresie kwitnienia rośliny, czyli od kwietnia do sierpnia. Suszyć należy w miejscach przewiewnych, ale ciepłych (łatwo czernieje). Działa zmiękczająco, osłaniające, reguluje przemianę materii. Stosuje się w nieżytach dróg oddechowych, złym trawieniu, nieżytach żołądka, jelit, zapaleniach przewodów moczowych. Zewnętrznie okłady ze świeżych liści stosuje się na rany, owrzodzenia i miejsca ukąszeń owadów.
Bez czarny -surowcem leczniczym są kwiaty, owoce, liście i korzenie. Ma działanie moczopędne, napotne, regulujące trawienie, ściągające i przeciwgorączkowe. Zewnętrznie w postaci okładów i przemywań na wypryski skórne, w zapaleniach skóry, na oparzenia i w zapaleniu spojówek. W biegunkach zalecane jest żucie suszonych jagód. Do celów kulinarnych (soki, marmolady, przeciery) używa się dobrze dojrzałych owoców. Kwiaty można smażyć w cieście naleśnikowym.
Lipa -kwiaty mają działanie napotne, przeciwskurczowe, moczopędne, osłaniające, regulujące przemianę materii. Stosuje się w chorobach gorączkowych, kasztu, dolegliwościach reumatycznych. Zewnętrznie w stanach zapalnych jamy ustnej i gardła oraz do płukania włosów i kąpieli łagodzących nerwobóle.
Len - nasiona posiadają działania osłaniające, zmiękczające, przeciwzapalne, przeciwkaszlowe i przeczyszczające. Często stosowany w chorobie wrzodowej żołądka i dwunastnicy, nudnościach, bólach żołądka, w stanach zapalnych pęcherza i dróg moczowych. Zewnętrznie w postaci okładów na stany zapalne skóry, trudno gojące się rany, owrzodzenia i oparzenia. Dla poprawy przemiany materii można stosować nasiona "na sucho" - zmielone w młynku do kawy i lekko osłodzone glukozę. Kąpiel w naparze lnu zmiękcza twardą skórę na stopach.
Nagietek - płatki kwiatowe w postaci naparu działają pobudzająco na miesiączkowanie, przeciwzapalnie, regulujące na przemianę materii. Także w chorobach wątroby, dróg żółciowych, zapaleniu pęcherza, bólach cewki moczowej. Zewnętrznie - na trudno gojące się rany (kompresy), oparzenia, wykwity skórne, liszaje, stłuczenia, odmrożenia, ból zębów, a także w miejscach ukąszeń owadów. Sproszkowane płatki można używać do podbarwienia ciasta a nawet jako dodatek „koloryzujący” do rosołu.
Likier z kwiatu lipowego - garść kwiatu lipowego, litr spirytusu lub wódki, 20 dag cukru. Świeże kwiaty zalać szklanką spirytusu lub wódki i postawić na 4 dni w cieniu.
Zagotować syrop z cukru i wody, dolać do niego przecedzoną nalewkę i resztę alkoholu. Zlać do butelek. Po 10 dniach powinien być gotowy, co poznamy po klarowności, Na zdrowie!
Sylwia Plucińska
SŁOWNICZEK WYRAZÓW UŻYWANYCH PRZEZ NASZYCH PRZODKÓW
I WSPÓŁCZESNYCH
babeczka-żona, kobieta
bachorz- brzuch
bagańcze- zniszczone buty
bezparectwo- awanturnictwo
bisaga- lekkoduch
bolok- wrzód, czyrak
borok- nieszczęśliwy
budzisz- właściciel chałupy z zagonem pola
bulczeć- ględzić
burdak- wialnia
babuć- świnia, wieprz
chachar- łobuz
chledać- szukać
chnet- zaraz
chodnik- ścieżka
chybać- rzucać
chybi- brakuje
dłażka- podłoga
dopalować- dokuczać
drzyk- rakarz, urwis
dycki- zawsze
dzieć- dziecko
dziepro- dopiero
dziwać się-patrzeć
fretka- panna
fuczeć- sapać
fulać- pleść
furt- wciąż
folwater- zarządca
fójt- wójt
faroż- ksiądz
galan- narzeczony
galoty- spodnie
galonka- ciemne spodnie
hańba- wstyd
giczale- ręce, nogi
gizd- smarkacz
godnie- sporo
gojny- gajowy
gor- zwłaszcza
grubelacki- ordynarny
góra- strych
goj- drzewo
hapelować się- upominać
hawiyrz- górnik
herbowizna- spadek
howado- bydlehyrny- pyszny
jargać się- złościć się
jochy- morgi
kabanina- liche mięso
kabotek- biała bluzka z bufiastymi rękawami
kaniec- knur
kąszczek- kawałek
kierchów- cmentarz
kludzić- prowadzić
koltówka- brudna woda
krawat- awantura
kwaki- brukiew
krzypopa- rów
kibel- wiadro
lutować- żałować
legary- podkłady
lawor- miednica
łyżyca- chochla
maras- błoto
miersko- przykro
mieć z kopca- mieć urazę
mleci- mielenie
nawszczywić- odwiedzić
nazdać się- spodziewać się
nazot- z powrotem
niewiasta- synowa
niemocny- chory
nozpa- przyzba
obili- zboże
oblecze- ubranie
obzolany- unurzany
odbywanie bydła- karmienie bydła
okoconiać się- wciągać się
opar- chroń, zachowaj
powaga- odwaga
ostuda- kłopot
oswe- osobno
ożebraczyć- okaleczyć
okrom tego- oprócz tego
pachołek- kawaler
pad- wypadek
po parze- pod rękę
pacynek- bochenek
piekarszczok- piec do pieczenia chleba
pięciok- pięć centów
płat- zapłata, płaca
podciepek- podrzutek
podziwać- popatrzeć
postponować- lekceważyć
podciepować- dogadywać
psiorka- drobne, niedojrzałe owoce
przykludzić- przyprowadzić
persona- pociąg osobowy
pieron- piorun, też przekleństwo
płonki- niedojrzałe jabłka
rogolka- mątewka
stromek- dzrewko
śmiatok- miotła na kiju
za tela- wystarczająco dużo
z tela- stąd
